słownik ważnych pojęć

adhezja mechaniczna – adhezja pomiędzy powierzchniami, w której klej utrzymuje razem części poprzez zakotwiczenie się w nich.

adhezja właściwa – adhezja pomiędzy powierzchniami, które przywierają do siebie wskutek działania sił walencyjnych tego samego typu jak te, które powodują wzrost kohezji.

amylowy – należący do grupy skrobi; skrobiowy.

czas kondycjonowania złącza – czas przerwy pomiędzy zdjęciem złącza z urządzen do podgrzewania lub docisku, albo obu, wykorzystany do zakonczenia procesu klejenia a osiągnięciem możliwie maksymalnej wytrzymałości złącza. Niekiedy zwany czasem starzenia złącza.

czas magazynowania – okres, w którym opakowany klej może pozostawać na składzie w określonej temperaturze w stanie nadającym się do użytku.

czas montażu – czas między naniesieniem kleju na część klejoną a przyłożeniem na złącze docisku lub temperatury, albo obu.
(1) otwarty czas montażu - czas pomiędzy naniesieniem kleju na detal a montażem części klejonych.
(2) zamknięty czas montażu – czas pomiędzy zakonczeniem montażu części klejonych a zastosowaniem docisku lub temperatury, albo obydwu.

czas utwardzania – okres, podczas którego złącze poddawane jest podgrzewaniu lub ciśnieniu, albo jednemu i drugiemu, aby klej utwardził się.

czas wysychania – okres, w którym klej na klejonej powierzchni lub złączu jest pozostawiony do wyschnięcia, z zastosowaniem lub bez stosowania gorąca albo docisku, bądź obu tych metod.

czas zastygania – okres, w którym złącze poddawane jest wysokiej temperaturze lub dociskowi, albo jednemu i drugiemu, w celu utwardzenia kleju.

część klejona – ciało przywierające do innego ciała za pomocą kleju.

ekstender – substancja, generalnie posiadająca pewną właściwość klejenia, dodawana do kleju w celu zmniejszenia ilości spoiwa podstawowego potrzebnego na jednostkę powierzchni.

elastomer – materiał wielkocząsteczkowy zdolny w temperaturze pokojowej odzyskać kształt i rozmiar po odjęciu siły deformującej.

granica plastyczności – naprężenie (normalne lub tnące), przy którym znacznie powiększa się deformacja bez zwiększenia obciążenia.

inhibitor – substancja spowalniająca reakcję chemiczną. Inhibitory są czasem używane do pewnych typów klejów, aby przedłużyć ich czas przydatności lub magazynowania.

kalafonia (rozin) – żywica uzyskana jako pozostałość w procesie destylacji surowej terpentyny z soku drzewa sosnowego (kalafonia) albo z ekstraktu z pni lub innych części drzewa (kalafonia ekstrakcyjna).

katalizator – substancja, która znacząco przyspiesza utwardzanie kleju przy użyciu mniejszej jej ilości niż podstawowych substratów reakcji.

kleistość – własność kleju, która umożliwia utworzenie połączenia klejowego o wymiernej wytrzymałości bezpośrednio po kontakcie kleju z detalem klejonym pod niewielkim obciążeniem.

klej – substancja zdolna do utrzymywania razem materiałów po zetknięciu ich powierzchni.

(1) Forma fizyczna, np. klej płynny, taśma przylepna
(2) Typ chemiczny, np. klej silikatowy, klej żywiczny
(3) Materiały klejone, np. klej do papieru, klej do metalu i tworzyw,klej do etykiet na puszki
(4) Sposób użycia, np. klej termoutwardzalny.

klej aktywowany rozpuszczalnikiem – sucha warstwa klejowa, która staje się lepka po zastosowaniu rozpuszczalnika tuż przed aplikacją.

klej aktywowany wysoką temperaturą – sucha warstwa kleju, która staje się lepka lub płynna po poddaniu jej w montażu wysokiej temperaturze lub wysokiej temperaturze i dociskowi.

klej dyspersyjny – system dwufazowy, w którym jedna faza jest zawiesiną w płynie.

klej glutenowy – pierwotnie twarda żelatyna uzyskiwana ze zwierzęcej skóry, ścięgien, chrząstek, kości itp. Także klej uzyskany z tej substancji przez podgrzewanie z wodą.

klej konstrukcyjny – środek klejący stosowany do przenoszenia wymaganych obciążen, występujących między powierzchniami w warunkach pracy.

klej kontaktowy – klej, który na pozór jest suchy w dotyku i który pod dociskiem natychmiast przywiera; zwany także klejem suchoklejącym.

klej nanoszony oddzielnie – termin używany, aby opisać klej składający się z dwóch części, jednej nanoszonej na jeden klejony element i drugiej nanoszonej na powierzchnię drugiego elementu, po czym przykłada się do siebie oba elementy, aby utworzyć złącze.

klej przylepcowy (wiecznie żywy) – lepko-sprężysty materiał, który w postaci bezrozpuszczalnikowej pozostaje stale lepki w dotyku. Materiał ten przykleja się natychmiast do większości ciał stałych po przyłożeniu bardzo lekkiego docisku.

klej roślinny – klej wytwarzany z żywicy naturalnej i wody. Także, w bardzo ogólnym znaczeniu, płynny klej o niskiej wytrzymałości klejenia.

klej rozpuszczalnikowy – klej, którego nośnikiem jest lotna ciecz organiczna.

klej spieniony – klej, którego gęstość została znacznie zmniejszona poprzez rozproszone w jego masie liczne komórki gazowe.

klej termotopliwy – klej, który nanosi się w postaci stopionej i który stygnąc przechodzi w stan stały.

klej termoutwardzalny – klej, który wymaga do utwardzenia temperatury ponad 100°C.

klej utwardzalny ciepłem – termin ten używany jest czasem jako synonim kleju utwardzalnego w średniej temperaturze. klej utwardzalny na zimno – klej, który zastyga w temperaturze poniżej 20°C.

klej utwardzalny w średniej temperaturze – klej, który zastyga w temperaturze w granicach od 31 do 99°C.

klej utwardzalny w temperaturze pokojowej – klej, który zastyga w temperaturze pokojowej od 20 do 30°C.

klej w postaci folii klejącej – zazwyczaj wspomagany jeszcze kompozycją innych klejów; przeznaczony do sklejania ze sobą warstwami różnorodnych materiałów typu sandwich.

kohezja – stan, w którym cząsteczki pojedynczej substancji trzymają się razem pod wpływem działania wstępnych lub wtórnych sił walencyjnych. W odniesieniu do kleju – stan, w którym cząsteczki kleju (albo klejonego materiału) trzymają się razem. Więcej.

kondensacja – reakcja chemiczna, w której dwie lub więcej cząsteczek łączy się przez oddzielenie ich od wody czy innej prostej substancji. Kiedy powstanie polimer, proces nazywa się polikondensacją.

konsystencja – właściwość płynnego kleju, dzięki której opiera się on deformacji.

laminat – produkt wykonany przez sklejenie dwu lub więcej warstw materiału czy materiałów.

lepko-suchy – określenie stanu kleju, kiedy wyparowały lotne składniki lub zostały dostatecznie wchłonięte, pozostawiając go w stanie pożądanej kleistości.

lepkość – stosunek naprężenia stycznego, występującego pomiędzy warstwami poruszającego się płynu a gradientem prędkości względnej między tymi warstwami.

modyfikator – każdy obojętny składnik chemiczny dodany do preparatu klejowego, który zmienia jego własności.

monomer – względnie prosty związek chemiczny, z którego może powstać polimer.

nitkowanie – właściwość kleju, która powoduje, że tworzą się włókna lub nitki podczas odsuwania powierzchni nanoszących klej.

nowolak – fenolowo-aldehydowa żywica, która bez dodatku grup metylenowych pozostaje termoplastyczna.

okres kleistości – okres czasu, w którym klej będzie pozostawał w stanie lepko-suchym po zastosowaniu określonej temperatury i wilgoci.

osnowa – część kleju, która otacza bądź wchłania zawarty w niej wypełniacz lub wzmacniające cząsteczki i włókna.

pełzanie – zmiana w czasie wymiarów materiału poddanego obciążeniu, następująca po jego elastycznej lub gwałtownej deformacji. Pełzanie w temperaturze pokojowej czasem nazywa się płynięciem na zimno.

plastyczność – własność klejów, która pozwala stale i długo deformować materiał nie powodując jego zerwania, pomimo przyłożenia siły przekraczającej granicę płynięcia materiału.

plastyfikator – materiał wprowadzony do kleju w celu zwiększenia jego elastyczności, podatności na obróbkę i rozciągliwości. Dodanie plastyfikatora może spowodować redukcję lepkości materiału roztopionego, obniżenie temperatury przemiany drugiego rzędu lub obniżenie modułu sprężystości utwardzonego kleju.

podkład (primer) – powłoka, którą pokrywa się powierzchnię przed naniesieniem na nią kleju w celu podniesienia jakości klejenia.

polimer – związek powstały poprzez reakcję prostych cząsteczek, posiadający grupy funkcyjne, które w sprzyjających warunkach pozwalają z ich kombinacji tworzyć duże masy cząsteczkowe. Polimery mogą powstawać przez polimeryzację (polimer addycyjny) lub polikondensację (polimer kondensacyjny). Kiedy wprowadzonych jest dwa lub więcej monomerów, produkt nazywa się kopolimerem.

polimeryzacja – reakcja chemiczna, w której cząsteczki monomeru sieciują wzajemnie tworząc duże cząsteczki, których masa cząsteczkowa jest wielokrotnością masy substancji pierwotnej. Kiedy występują dwa lub więcej monomerów, proces nazywa się kopolimeryzacją lub heteropolimeryzacją.

przygotowanie powierzchni – fizyczne bądź chemiczne (albo jedno i drugie) przygotowanie części klejonej, aby uczynić ją podatną do łączenia klejem.

retrogradacja – zmiana past skrobiowych z niskiej na wysoką konsystencję w procesie starzenia się.

rezinoid – wszelkie rodzaje termoutwardzalnych żywic syntetycznych, bądź w swoim początkowym, czasowo łatwo topliwym stanie, bądź w swoim koncowym stanie nietopliwym.

rozcienczalnik – odparowujący płyn dodawany do kleju w celu zmiany jego konsystencji lub innych własności.

rozpuszczalnik – środek dodawany zwykle do kleju, aby zmniejszyć koncentrację materiałów klejowych.

samowulkanizujący – dotyczący kleju, który wulkanizuje się bez stosowania wysokiej temperatury.

smarowanie – proces nanoszenia materiału na powierzchnię w celu wypełnienia porów, a tym samym zmniejszenia absorpcji nakładanego następnie kleju czy powłoki, albo w celu zmodyfikowania pod innym względem własności powierzchni klejonego detalu dla poprawienia adhezji.

spływanie – ruch kleju podczas procesu klejenia przed utwardzeniem kleju.

spoina – warstwa kleju, która łączy dwa detale.

spoistość – termin jakościowy określający klej, który nie ciągnie się lub w czasie aplikacji nie tworzy włókien.

spoiwo – składnik kleju odpowiedzialny głównie za siły wiązania, które utrzymują dwa ciała wzajemnie połączone.

stadium A – wczesne stadium w reakcji niektórych żywic termoutwardzalnych, w którym materiał jest niskotopliwy i jeszcze rozpuszczalny w niektórych płynach. Czasem określany jako rezol.

stadium B – stadium pośrednie w reakcji niektórych żywic termoutwardzalnych, w którym materiał mięknie, kiedy zostanie podgrzany i pęcznieje w kontakcie z niektórymi płynami, lecz nie może całkowicie się stopić ani rozpuścić. W tym stadium znajduje się zwykle żywica w nieutwardzonym kleju termoutwardzalnym. Czasem określane jako rezitol.

stadium C – ostatnie stadium w reakcji niektórych żywic termoutwardzalnych, w którym materiał jest względnie nierozpuszczalny i nietopliwy. W tym stadium znajdują się niektóre żywice termoutwardzalne w warstwie całkowicie utwardzonego kleju. Czasem określane jako rezit.

stałość – odporność połączenia klejowego na szkodliwe oddziaływania.

suchy dotyk – właściwość niektórych klejów, szczególnie klejów w postaci niewulkanizującej gumy, polegająca na przyczepności w kontakcie między sobą w stadium odparowania składników lotnych, mimo że kleje wydają się suche w dotyku. Czasem nazywana kleistością agresywną.

suszyć – zmieniać stan fizyczny kleju na powierzchni klejonej poprzez odparowywanie albo absorpcję zawartych w nim rozpuszczalników bądź przy pomocy obu tych metod.

synereza – wydzielanie przez żele małej ilości płynu.

temperatura utwardzania – temperatura, jakiej poddawany jest klej lub złącze, aby klej zastygł.

temperatura wysychania – temperatura, jakiej poddawany jest klej na części klejonej lub w złączu, bądź też samo złącze, w celu wysuszenia kleju.

temperatura zastygania – temperatura, jakiej poddaje się klej lub połączenie klejowe w celu utwardzenia kleju.

termoplast – materiał, który można powtarzalnie zmiękczać przez podgrzewanie i powodować jego stwardnienie przez schłodzenie.

termoplastyczny – zdolny do ponownego zmiękczenia pod wpływem ciepła i stwardnienia pod wpływem schłodzenia.

termoutwardzalny – posiadający zdolność do reakcji chemicznej powodowanej działaniem wysokiej temperatury, katalizatorów, światła UV itp., doprowadzającej do względnie nietopliwej postaci.

tiksotropia – własność kleju polegająca na jego rozrzedzaniu się pod wpływem ruchu w warunkach izotermicznych, a następnie gęstnieniu po jego ustaniu.

utwardzacz – substancja albo mieszanina substancji dodawana do kleju w celu wspomagania lub kontrolowania reakcji utwardzania. Termin ten jest także używany dla określenia substancji dodawanej w celu kontrolowania stopnia twardości zastygłej warstwy.

utwardzacz zablokowany – nieaktywny środek utwardzający lub utwardzacz, który można zaktywizować fizycznie lub chemicznie, gdy zajdzie potrzeba.

utwardzać – przekształcać klej w stan ustalony lub twardy przy pomocy procesu chemicznego albo fizycznego, jak kondensacja, polimeryzacja, utlenianie, wulkanizacja, żelowanie, hydratacja lub odparowywanie lotnych składników.

współczynnik lepkości – naprężenie tnące przyłożone stycznie, które indukuje gradient szybkości. Materiał ma lepkość o wartości jednego puaza, kiedy naprężenie tnące o wartości jednej dyny na centymetr kwadratowy wywołuje gradient szybkości o wartości (1 cm/s)/cm.

wulkanizacja – reakcja chemiczna, w której zmieniają się własności fizyczne gumy, tak że staje się ona mniej podatna na plastyczne płynięcie, uzyskuje mniej kleistą powierzchnię i większą wytrzymałość na rozciąganie poprzez reagowanie z siarką lub innymi odpowiednimi czynnikami.

wypełniacz – substancja, na ogół nie klejąca, dodawana do kleju, aby poprawić jego właściwości pracy, stałość, wytrzymałość lub inne cechy jakościowe.

wytrzymałość klejenia – obciążenie jednostkowe, które powoduje zniszczenie spoiny wskutek rozciągania, ściskania, zginania, oddzierania, uderzen, rozrywania lub ścinania, jeśli przełom wystąpił w płaszczyźnie klejenia lub w jej pobliżu.

wytrzymalośc na sucho – wytrzymałość spoiny klejowej określona natychmiast po wyschnięciu w określonych warunkach lub po okresie kondycjonowania w standardowej atmosferze laboratoryjnej.

wytrzymałość na mokro – wytrzymałość spoiny klejowej określona natychmiast po wyjęciu z płynu, w którym była zanurzona w określonych warunkach czasu, temperatury i docisku.

zawartość ciała stałego – procent wagowy materii nielotnej w kleju.

żel – substancja półpłynna zawierająca sieć stałych ziarn krystalicznych utrzymujących substancję półpłynną.

żywica – stały, półpłynny lub pseudostały materiał organiczny o nieokreślonej i często wysokiej masie cząsteczkowej, który pod obciążeniem wykazuje tendencję do płynięcia, występuje zwykle w formie zmiękczonej lub stopionej i pęka zazwyczaj z przełomem muszlowym.

żywica płynna – organiczny płyn polimerowy, który w stadium koncowym, kiedy jest gotowy do użycia, staje się żywicą.

żywica naturalna – wszelkie substancje należące do klasy koloidalnych, będące wyciągami lub preparatami z roślin, lepkie po zwilżeniu, składające się z węglowodanów i kwasów organicznych, które rozpuszczają się lub pęcznieją w wodzie.

 

Symbole i nazwy tworzyw

1. Tworzywa termoutwardzalne i termoplastyczne

2. Elastomery

3. Tworzywa wzmocnione

 

Jednostki przeliczeniowe wielkości fizycznych:

 

Tabele zużycia:

1. Ogólne dane dla wszystkich produktów

2. Wzór zużycia (klejenie i uszczelnianie powierzchni płaskich).

3. Wzór zużycia klejenie połączen współosiowych).

4. Tabela zużycia dla produktów mocujących

5. Długość wstęgi dla produktów żelowatych

6. Cyjanoakrylany - używane ze standardową dyszą

7. Zabezpieczanie/uszczelnianie gwintów.

8. Aktywatory/podkłady

Ogólną zasadą jest, że stosunek kleju do aktywatora/podkładu będzie się mieścił w granicach od 4:1 do 6:1 objętościowo.